بر اساس گزارش اداره خدمات بهداشت روانی و سوء مصرف مواد (SAMHSA) سالانه بیش از 21 میلیون آمریکایی با اختلالات مصرف مواد دست و پنجه نرم می کنند و اعتیاد آنها بر طبق آزمایش با مواد مخدر و الکل آغاز شده است.
با توجه به آمارهای منتشر شده توسط سازمان‌های مختلف، اعتیاد به مواد مخدر در ایران یکی از مشکلات جدی اجتماعی است. بر اساس آمارهای اخیر، حدود ۲٫۸ میلیون نفر در ایران اعتیاد به مواد مخدر دارند. همچنین، تقریباً یک سوم این افراد زیر ۳۰ سال هستند و بیشترین مصرف کنندگان مواد مخدر در ایران به ترتیب شامل افیون، هروئین، کریستال مت، ماریجوانا و سوخت‌افشان می‌باشد. با این حال، باید توجه داشت که به دلیل عدم شفافیت و کمبود آمار رسمی، دقت آمارها بطور قطع نمی‌تواند تضمین شود.
برای بررسی مراحل اعتیاد، از مرحله اول اعتیاد شروع می کنیم: آزمایش یا تست مواد مخدر.
1. آزمایش کردن اعتیاد (تست) مواد مخدر و الکل
آزمایش مواد مخدر یا الکل برای کودکان و نوجوانان، غیرمعمول نیست. اگرچه برای اکثر مردم رابطه با مواد مخدر یا الکل تغییر خاصی نمی‌کند، اما برای برخی دیگر، این شروع ساده می‌تواند به یک اختلال مصرف بالینی مواد تبدیل شود.
بسیاری از این موارد به سن افراد و نوع مواد مورد استفاده آنها بستگی دارد. به عنوان مثال، در حالی که نوشیدن الکل در ۱۶ سالگی خطرناک است، خوردن یک یا دو نوشیدنی در خانه با یک دوست تجربه نسبتاً عادی است که به تنهایی ممکن است منجر به سوءمصرف مواد نشود. با این حال، یک نوجوان ۱۲ ساله که با مواد افیونی آشنا می‌شود، خطر ابتلا و وابستگی آن به مواد مخدر بسیار بیشتر است.
علاوه بر این، انگیزه‌های مصرف مواد مخدر و الکل می‌تواند در این مرحله از اعتیاد خطر کلی را تعیین کند. به عنوان مثال، تمایل به تفریح با دوستان یک موقعیت معمولی است که در آن افراد، مواد مخدر و الکل را تجربه می‌کنند. اما زمانی که فردی برای مقابله با استرس یا یک مشکل سلامت روان از مواد مخدر یا الکل استفاده می‌کند، خطرناک تر می‌تواند باشد. این مورد می‌تواند تمایل به ادامه مصرف مواد مخدر یا الکل را افزایش دهد که ممکن است منجر به مرحله بعدی اعتیاد شود.
2. استفاده مکرر از مواد مخدر(اعتیاد)
در این مرحله از اعتیاد، فرد از آزمایش مواد مخدر یا الکل عبور کرده و اکنون به طور منظم از آنها استفاده می‌کند، اگرچه به اندازه‌ای نباشد که به عنوان یک اختلال مصرف مواد در نظر گرفته شود. برای بسیاری از بزرگسالان، بدون اینکه به اعتیاد واقعی برسند، بیشتر عمر خود را در این مرحله خواهند ماند. در حالی که خطرات سلامتی در ارتباط با نوشیدن الکل متوسط وجود دارد، این مرحله از اعتیاد نسبت به مراحل بعدی خطرات کمتری دارد . اما زمانی که الکل یا مواد مخدر اهمیت فزاینده‌ای در زندگی فرد پیدا می‌کند، ممکن است فرد به مرحله بعدی اعتیاد بروید. آنها ممکن است زمان زیادی را صرف استفاده یا فکر کردن در مورد استفاده از مواد کنند و به تدریج شروع به اولویت دادن استفاده از ماده انتخابی خود بر سایر فعالیت‌های مهم‌تر زندگی خود نمایند. با این حال، همچنان امکان مداومت در این مرحله بدون افزایش خطرات وارد شده نیز وجود دارد.
3. سوء مصرف مواد (اعتیاد)
4. وابستگی جسمی و روانی(فاز وابستگی اعتیاد)
در این مرحله، شخص توانایی کنترل استفاده خود از مواد را از دست داده و به مواد وابسته شده است. در این مرحله، ترک مواد مخدر به تنهایی بسیار سخت است و به طور معمول نیاز به درمان حرفه‌ای دارد.به علاوه، فرد در این مرحله ممکن است با مشکلات روانی و اجتماعی مواجه شود. با توجه به اینکه افراد در این فاز زندگی خود را براساس مصرف مواد سازماندهی کرده‌اند، تغییر روند زندگی آنها نیاز به ایجاد سبک زندگی جدید دارد. این می‌تواند نیاز به تشکیل گروه های حمایتی و یا مشارکت در برنامه‌های درمانی داشته باشد.
در نهایت، ترک مواد مخدر یا الکل ممکن است به شغل و کارآمدی فرد تأثیر بگذارد. به دلیل اینکه مصرف مواد مخدر باعث کاهش عملکرد شغلی و کیفیت زندگی می‌شود، ترک آنها می‌تواند منجر به بهبود شرایط شغلی و اجتماعی شخص شود.
5. اختلالات مصرف مواد در اعتیاد (SUDs)
اختلالات مصرف مواد (SUDs) به عنوان یک مشکل رفتاری و روانی تعریف می‌شود که ناشی از استفاده بیش از حد و وابستگی به مواد مخدر می‌باشد. این اختلالات ممکن است باعث ایجاد مشکلات جسمانی، روانی و اجتماعی شوند.
علائم شایع اختلالات مصرف مواد شامل افزایش تحرک و فعالیت، تغییر در الگوی خواب، کاهش وزن، اختلال در کارکرد شغلی و تحصیلی، تغییرات روحی و روانی مانند افسردگی، اضطراب، خشم، عدم اعتماد به نفس، تحلیل ذاتی، انزوا و اسیدیتی هستند.
برای درمان اختلالات مصرف مواد، بهتر است با توجه به نوع و شدت ماده مخدر مورد استفاده، درمانی سفت و مؤثر انتخاب شود. ممکن است درمان‌های دارویی، درمان‌های روانشناختی مانند ترک اعتیاد، مشاوره های خانوادگی و گروه های حمایتی مثل برنامه‌های نادرست‌های مواد مخدر (NA) و مجموعات مشابه، برای کمک به ترک اعتیاد موثر باشند.
چگونه چرخه اعتیاد را بشکنیم
چرخه اعتیاد ممکن است به دلیل عوامل مختلفی مانند فشارهای اجتماعی، تجربه‌های ناراحت کننده، مشکلات روحی و رفتاری قبلی و یا مسائل جسمی و جسمانی شروع شود. برای شکستن چرخه اعتیاد، می بایست بر روی هر یک از مؤثرات آن تمرکز کرد.
در ادامه، تعدادی از راهکارهای شکستن چرخه اعتیاد معرفی شده‌اند:
1- درمان: درمان‌های دارویی و روانشناختی می‌توانند به شکستن چرخه اعتیاد کمک کنند. این درمان‌ها ممکن است شامل روش‌های ترک اعتیاد، ترکیبی از درمان‌های دارویی و روانشناختی و یا درمان خانگی باشند.
2- جستجوی حمایت: پیدا کردن یک گروه حمایتی می‌تواند به شکستن چرخه اعتیاد کمک کند. برنامه‌های مانند مجموعات نادرست‌های مواد مخدر (NA) و مجموعات مشابه، به عنوان منابع حمایتی در دسترس هستند.
3- تغییر سبک زندگی: تغییر در سبک زندگی مانند تغییرات در روزمره‌ها، پیدا کردن فعالیت‌های سالم و مفید و تحریک خود با شروع به مطالعه، تمرین و یا شرکت در فعالیت‌های جمعی می‌تواند به شکستن چرخه اعتیاد کمک کند.
4- ارتباط با دیگران: برقراری ارتباط با دیگران، شامل دوستان، خانواده و گروه‌های حمایتی می‌تواند به شکستن چرخه اعتیاد کمک کند.
5- مشاوره: مشاوره روانشناسی می‌تواند به شکستن چرخه اعتیاد کمک کند. در جلسات مشاوره، فرد می‌تواند به بررسی علت اعتیاد خود و راهکارهای شکستن چرخه اعتیاد پرداخته و در نهایت به تحقق هدف خود یعنی شکستن اعتیاد دست یابد.
به طور کلی، شکستن چرخه اعتیاد نیازمند صبر، استقامت و اراده قوی است. با این حال، با پشتیبانی و کمک مناسب، شکستن چرخه اعتیاد ممکن است و به فرد کمک کند تا به زندگی سالم و خوشبخت دست یابد.
